2021 წლის 2 ივლისს, ევროკავშირში (EU) ამოქმედდა ერთჯერადი პლასტმასის შესახებ დირექტივა. დირექტივა კრძალავს გარკვეულ ერთჯერადი პლასტმასის პროდუქტებს, რომელთა ალტერნატივებიც არსებობს. „ერთჯერადი პლასტმასის პროდუქტი“ განისაზღვრება, როგორც პროდუქტი, რომელიც მთლიანად ან ნაწილობრივ დამზადებულია პლასტმასისგან და რომელიც არ არის ჩაფიქრებული, შექმნილი ან ბაზარზე განთავსებული ერთი და იგივე მიზნით მრავალჯერადი გამოყენებისთვის. ევროკომისიამ გამოაქვეყნა სახელმძღვანელო პრინციპები, მათ შორის მაგალითები, თუ რა უნდა ჩაითვალოს ერთჯერადი პლასტმასის პროდუქტად. (დირექტივის მუხლი 12.)
სხვა ერთჯერადი პლასტმასის ნივთებისთვის, ევროკავშირის წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა შეზღუდონ მათი გამოყენება ეროვნული მოხმარების შემცირების ზომების, პლასტმასის ბოთლების ცალკეული გადამუშავების მიზნის, პლასტმასის ბოთლების დიზაინის მოთხოვნების და პლასტმასის პროდუქტებისთვის სავალდებულო ეტიკეტების დაწესების გზით, რათა მომხმარებლები ინფორმირებულნი იყვნენ. გარდა ამისა, დირექტივა ზრდის მწარმოებლის პასუხისმგებლობას, რაც იმას ნიშნავს, რომ მწარმოებლებს მოუწევთ დაფარონ ნარჩენების მართვის გაწმენდის, მონაცემთა შეგროვებისა და გარკვეული პროდუქტების შესახებ ცნობიერების ამაღლების ხარჯები. ევროკავშირის წევრმა სახელმწიფოებმა ზომები უნდა განახორციელონ 2021 წლის 3 ივლისამდე, გარდა ბოთლების პროდუქტის დიზაინის მოთხოვნებისა, რომლებიც ამოქმედდება 2024 წლის 3 ივლისიდან. (მუხლი 17.)
დირექტივა ახორციელებს ევროკავშირის პლასტმასის სტრატეგიას და მიზნად ისახავს „[ევროკავშირის] წრიულ ეკონომიკაზე გადასვლის ხელშეწყობას“. (მუხ. 1.)
ერთჯერადი პლასტმასის შესახებ დირექტივის შინაარსი
ბაზრის აკრძალვები
დირექტივა კრძალავს ევროკავშირის ბაზარზე შემდეგი ერთჯერადი პლასტმასის განთავსებას:
❋ ბამბის ჩხირები
❋ დანა-ჩანგალი (ჩანგლები, დანები, კოვზები, ჩხირები)
❋ თეფშები
❋ ჩალები
❋ სასმელის შემრევები
❋ ჩხირები ბუშტებზე დასამაგრებლად და საყრდენად
❋ გაფართოებული პოლისტიროლისგან დამზადებული საკვების კონტეინერები
❋ გაფართოებული პოლისტიროლისგან დამზადებული სასმელის კონტეინერები, მათ შორის თავსახურები და თავსახურები
❋ გაფართოებული პოლისტიროლისგან დამზადებული სასმელებისთვის განკუთვნილი ჭიქები, მათი თავსახურებისა და თავსახურების ჩათვლით
❋ ოქსოდეგრადირებადი პლასტმასისგან დამზადებული პროდუქტები. (მუხლი 5 დანართთან, B ნაწილთან ერთად)
ეროვნული მოხმარების შემცირების ზომები
ევროკავშირის წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა მიიღონ ზომები გარკვეული ერთჯერადი პლასტმასის მოხმარების შესამცირებლად, რომელთათვისაც ალტერნატივა არ არსებობს. წევრ სახელმწიფოებს მოეთხოვებათ ევროკომისიას წარუდგინონ ზომების აღწერა და საჯაროდ ხელმისაწვდომი გახადონ იგი. ასეთი ზომები შეიძლება მოიცავდეს ეროვნული შემცირების მიზნების დაწესებას, მომხმარებლებისთვის გაყიდვის წერტილში მრავალჯერადი ალტერნატივების მიწოდებას ან ერთჯერადი პლასტმასის პროდუქტებზე გადასახადის დაწესებას. ევროკავშირის წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა მიაღწიონ ამ ერთჯერადი პლასტმასის მოხმარების „ამბიციურ და მდგრად შემცირებას“, რაც „მოხმარების ზრდის მნიშვნელოვან შექცევას გამოიწვევს“ 2026 წლისთვის. მოხმარებისა და შემცირების პროგრესი უნდა იყოს მონიტორინგის ქვეშ და უნდა ეცნობოს ევროკომისიას. (მუხლი 4.)
პლასტმასის ბოთლების ცალკე შეგროვების მიზნები და დიზაინის მოთხოვნები
2025 წლისთვის ბაზარზე განთავსებული პლასტმასის ბოთლების 77% უნდა გადამუშავდეს. 2029 წლისთვის კი 90%-ის ტოლი რაოდენობა უნდა გადამუშავდეს. გარდა ამისა, პლასტმასის ბოთლების დიზაინის მოთხოვნები ამოქმედდება: 2025 წლისთვის PET ბოთლების წარმოებაში მინიმუმ 25% გადამუშავებულ პლასტმასს უნდა შეიცავდეს. ეს რიცხვი 2030 წლისთვის ყველა ბოთლისთვის 30%-მდე გაიზრდება. (მუხლი 6, პუნქტი 5; მუხლი 9.)
ეტიკეტირება
ჰიგიენურ საფენებს (საფენებს), ტამპონებსა და ტამპონის აპლიკატორებს, სველ ხელსახოცებს, ფილტრიან თამბაქოს ნაწარმს და სასმელი ჭიქებს შეფუთვაზე ან თავად პროდუქტზე უნდა ჰქონდეს წარწერა „შესამჩნევი, მკაფიოდ წასაკითხი და წარუშლელი“. ეტიკეტმა მომხმარებლები უნდა აცნობოს პროდუქტის ნარჩენების მართვის შესაბამისი ვარიანტების ან ნარჩენების გატანის თავიდან აცილების საშუალებების, ასევე პროდუქტში პლასტმასის არსებობისა და ნარჩენების დაყრის უარყოფითი ზემოქმედების შესახებ. (მუხლი 7, პუნქტი 1 დანართის D ნაწილთან ერთად)
გაფართოებული მწარმოებლის პასუხისმგებლობა
მწარმოებლებმა უნდა დაფარონ ცნობიერების ამაღლების ღონისძიებების, ნარჩენების შეგროვების, ნაგვის გაწმენდის, ასევე მონაცემთა შეგროვებისა და ანგარიშგების ხარჯები შემდეგ პროდუქტებთან დაკავშირებით:
❋ საკვების კონტეინერები
❋ მოქნილი მასალისგან დამზადებული პაკეტები და შესაფუთი მასალები
❋ სასმელის კონტეინერები 3 ლიტრამდე ტევადობით
❋ ჭიქები სასმელებისთვის, მათი თავსახურებითა და თავსახურებით
❋ მსუბუქი პლასტმასის პარკები
❋ ფილტრიანი თამბაქოს ნაწარმი
❋ სველი ხელსახოცები
❋ ბუშტები (მუხლი 8, პუნქტები 2, 3 დანართთან, ნაწილი E.-სთან ერთად)
თუმცა, სველი ტილოებისა და ბუშტების შემთხვევაში ნარჩენების შეგროვების ხარჯები არ უნდა დაიფაროს.
ცნობიერების ამაღლება
დირექტივა მოითხოვს, რომ ევროკავშირის წევრმა სახელმწიფოებმა წაახალისონ მომხმარებლის პასუხისმგებლიანი ქცევა და აცნობონ მომხმარებლებს მრავალჯერადი გამოყენების ალტერნატივების, ასევე ნაგვის და სხვა შეუსაბამო ნარჩენების გარემოსა და კანალიზაციის ქსელზე ზემოქმედების შესახებ. (მუხლი 10.)
წყაროს URL:https://www.loc.gov/item/global-legal-monitor/2021-07-18/european-union-ban-on-single-use-plastics-takes-effect/
გამოქვეყნების დრო: 2021 წლის 21 სექტემბერი